Over onkruid (niet) wieden

"En wat gaan jullie doen aan al die brandnetels?" Dat was een vraag die een toevallige voorbijganger stelde aan één van onze vrijwilligers toen hij aan het werk was in het voedselbos.

Goede vraag. Maar voor het antwoord is wel enige uitleg vereist. En het antwoord zal naar alle waarschijnlijkheid niet iedereen helemaal tevreden stellen. Maar laat ik een poging wagen om uit te leggen wat we aan het doen zijn.

Permacultuur
Eerst is daarvoor enig begrip nodig voor de principes die we hanteren bij de aanleg en het onderhoud van het voedselbos. Die principes wortelen (leuke woordspeling) in het gedachtegoed van permacultuur. Begrippen die daarbij een belangrijke rol spelen, zijn: kringlopen en biodiversiteit.
Om het wat duidelijker af te tekenen, is het handig om in tegenstellingen te denken. Tegenover permacultuur zou je monocultuur kunnen zetten. Bij monocultuur bedrijf je landbouw met één gewas en om dat gewas te laten floreren voeg je voedingsstoffen (kunstmest) en water (en soms zelfs licht) toe.
Bij permacultuur werk je per definitie niet met maar één gewas, maar juist met verschillende gewassen door elkaar heen. En je voegt (bij voorkeur) niets toe, maar je bouwt een ecosysteem dat zichzelf kan voeden. De kringloop van de ene plant, voedt de andere. Een bijkomend voordeel is ook dat je (in theorie in ieder geval) minder last hebt van plagen en ziektes.
Hier valt nog veel meer over te vertellen, maar voor het doel van dit stukje tekst laat ik het even bij deze uitleg. Ik realiseer me dat het erg summier is. Als je meer informatie wilt over permacultuur kun je terecht bij permacultuurnederland.org. Bekijk bijvoorbeeld deze publicatie (pdf) voor een heldere uiteenzetting van uitgangspunten die belangrijk zijn bij permacultuur.

Eetbare soorten
Wij willen geen gewoon bos ontwikkelen. Wij willen een voedselbos. Een bos dus met een relatief hoge opbrengst in termen van voedselproductie. Dat betekent dat we er naar streven om het bos op te bouwen uit zoveel mogelijk soorten die eetbaar zijn. Dat wil niet zeggen dat alle soorten eetbaar zijn, of dat alle eetbare soorten even lekker zijn. Sommige plantensoorten in het bos laten we toe omdat die de andere planten ondersteunen of de kringloop in het bos ondersteunen. Alles wat we aanplanten is (gedeeltelijk) eetbaar. Maar er zijn nou eenmaal ook soorten die er al staan, of die steeds weer binnen komen waaien.

Brandnetels

Hondsdraf

En dan komen we terug bij de vraag van de voorbijganger. Want wat te doen met de brandnetels, of het andere onkruid dat juist in deze tijd van het jaar zo snoeihard uit de grond schiet? Wel, brandnetels zijn eetbaar. Dus dat is een deel van het antwoord. Van brandnetels kun je thee zetten, of soep koken bijvoorbeeld. En het schijnt nog erg gezond te zijn ook. Mocht je je een keer branden aan de brandnetel, zoek dan hondsdraf. Wrijf het blad daarvan uit over de geïrriteerde plek. Dat helpt.

Andere onkruiden en bodemleven
Maar die andere onkruiden dan. Tja. De meeste daarvan hebben een functie in het verbeteren van het bodemleven. Sommige soorten hebben diepe penwortels en halen voedingsstoffen van diep uit de grond naar boven. En sommige soorten wortelen oppervlakkig en bevorderen zodoende de luchtigheid van de bodem. Daarmee verbetert het bodemleven eigenlijk met elk plantje onkruid. En een goed bodemleven zal er weer voor zorgen dat de soorten die we eigenlijk beogen te laten groeien, beter zullen gaan gedijen. Met de zware kleigrond die het perceel rijk is, is het geen overbodige luxe dat de bodem verbeterd wordt. En de natuur kan dat zelf heel goed. De conclusie zal dus zijn dat we om deze reden weinig doen aan het tegengaan van het onkruid.

Berenklauw vormt de uitzondering
De enige plant die we tot dusver niet tolereren is de berenklauw. Die wordt manshoog, is niet eetbaar en kan brandblaren veroorzaken. En dat gaat ons ook te ver.
De afgelopen tijd hebben we alle grote berenklauwen al weggestoken en dat blijven we ook nog wel een tijdje doen. Wil je helpen? Klik dan hier.

Deze berenklauwen hebben de strijd verloren

Disclaimer:
Dit stukje is geschreven door Remko. Ik ben binnen de groep van vrijwilligers de 'leek' op het gebied van plantenkennis, aanleg en onderhoud van voedselbossen. Het zou daarom dus kunnen dat de informatie die hierboven staat (deels) niet klopt. Ik ga er van uit dat ik dat dan vanzelf hoor. Ik doe mijn uiterste best om de dingen die we doen te begrijpen. Mocht je geïnteresseerd zijn in de kennis die hierover bij de rest van de vrijwilligers aanwezig is, dan zou ik een keer langskomen. Op vrijdag heb je de meeste kans dat er iemand aanwezig is.